Θεολόγος

Ξενοδοχείο Φρύνη

Γεννήθηκα στο παλαιό Φάληρο, η μητέρα μου ήταν από την Κέα. Με πήγαν πριν από το Β’ΠΠ για να δω τον προπάππου μου. Ήμουν τεσσάρων, πέντε ετών. Ο προπάππους μου πήγαινε για παπάς. Όταν κάποιος όμως κλέψει τη νύφη, παπάς δε γίνεται. Έκλεψε την προγιαγιά μου. Γι’ αυτό και έμεινε τακτικός ψάλτης στους Αγίους Αναργύρους και στον Αι Σπυρίδωνα.

Η γιαγιά μου είχε το ξενοδοχείο «Φρύνη» στο Παλαιό Φάληρο. Εκεί μεγάλωσα. Το ξενοδοχείο «Φρύνη», ήταν το μοναδικό ξενοδοχείο που είχε λουτρά. Είναι το μοναδικό κτήριο βυζαντινού ρυθμού, σήμερα είναι Eurobank.

Σπουδαίος υδραυλικός της εποχής εκείνης, έπαιρνε με σωληνώσεις το νερό από τη θάλασσα, το ζέσταινε και το κατέβαζε στους λουτήρες. Την εποχή εκείνη ο διάσημος φαρμακοποιός Δαμβέργης, είχε γαμπρό του καθηγητή της χημείας ο οποίος έκανε το εξής, μπόρεσε να κλείσει σε μπουκάλια τα συστατικά κάθε πηγής ιαματικού νερού της Ελλάδος. Έτσι ήθελες νερό από την Αιδηψός, Μέθανα κλπ παράγγελνες τις μπουκάλες με θαλασσινό νερό και ρίχναν μέσα τα υλικά της ιαματικής πηγής.

Στο ξενοδοχείο λοιπόν, έμενε η παλαιά αριστοκρατία του Κολωνακίου, που δεν ήθελε να φύγει από την Αθήνα. Οι περισσότεροι είχαν δωμάτια μόνιμα στο ξενοδοχείο. Η γιαγιά μου είχε παρέες, χαρτάκι κάθε βράδυ. Εκεί μεγάλωσα εγώ. Πήγα στο σχολείο του Χατζηκωσταντή.

Στον πόλεμο ένας μπάρμπας μου, μας λέει να φύγουμε από εδώ και να πάμε στην Τζιά. Πήραμε ένα ταξί και πήγαμε στο Λαύριο. Εκεί υπήρχε ένα μικρό καΐκακι οχτώ μέτρων του γερο-Βρονταμίτη Αυτός ο άνθρωπος έχωσε όλη την οικογένεια, 15 άτομα περίπου, και ξεκινήσαμε. Μόλις φτάσαμε μεταξύ Τζιάς και Μακρονήσου εμφανίζονται ιταλικά βομβαρδιστικά. Αυτά ξεκινούσαν από τη Λέρο και ερχόντουσαν να βομβαρδίσουν την Αθήνα.

Μας λέει «χωθείτε κάτω από το μουσαμά, μη σας δουν και αρχίσουν με τα μυδράλια
Φτάσαμε υπό περιπέτειες στη Τζιά και πήγαμε και μείναμε στον Κάλαμο. Στο βάθος του Οτζιά. Ο Κάλαμος είναι αρχαίος οικισμός. Όλα τα σπίτια της οικογένειας ήταν εκεί. Εκείνα τα χρόνια ήταν μαρτύριο, πολύ απομονωμένα στην επικοινωνία και στις προμήθειες. Έτσι πήγαμε και μείναμε στο Διασέλι, στο σπίτι μιας θείας μας. Αυτό ήταν καπνοκοπτήριο. Φεύγαν τα σακουλάκια κρυφά του καπνού, έτσι γίναν περιουσίες.

Τα Βυζαντινά

Ο πληθυσμός της Τζιάς, οι Στέφηδες, ήταν από την Εύβοια, ήταν Αρβανιτόφωνοι. Τον 16ο αιώνα, ιεραπόστολοι με εκθέσεις τους δηλώνουν ότι αυτοί δε μιλούν ελληνικά αλλά αρβανίτικα. Ε’ξού και έχουμε στη χώρα την Παναγία την Αρβανίτισα. Είναι στο κάστρο που βλέπει προς δυσμάς. Έχω ένα τεράστιο αναξιοποίητο αρχείο. Τις πρώτες μου έρευνες τις έκανα στη Τζιά ως φοιτητής αρχαιολογίας, για την ανεύρεση ναών βυζαντινού ρυθμού. Τότε ήμουν βοηθός του Γεωργίου Σωτηρίου, μεγάλου βυζαντινολόγου. Αυτός με προόριζε ως διάδοχό του και είχα αρχίσει να εργάζομαι για τη Τζιά., Βήμα προς βήμα την περπάτησα. Βρήκα τότε σπουδαίους ναούς, παλαιοχριστιανικές βασιλικές, τα οποία επεσήμανα, έγραψα άρθρα. Είχα ετοιμάσει μια μεγάλη εργασία, την οποία όταν πήγα στο Παρίσι ήθελα να την υποβάλλω στο μεγάλο βυζαντινολόγο Κάρμπαρτ. Μετά έμπλεξα με τη θρησκειολογία και δεν την υπέβαλα. Και με την έκδοση μεγάλης θρησκευτικής εγκυκλοπαίδειας και με τη διδασκαλία στα εκκλησιαστικά. Ο υπουργός παιδείας, ο Γρηγόριος ο Κασιμάτης, το 1962, με πήρε στο γραφείο του και ήμουν ο αρμόδιος στα εκκλησιαστικά, γιατί είχα μεγάλη γνώση., Με διόρισε ως καθηγητή και με απέσπασε στο υπουργείο και έγινα μετά καθηγητής στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Εκκλησιαστική Ακαδημία.

Στο διάστημα αυτό ήμουν πολύ κοντά στο σύνδεσμο των Κείων, ο Χαρτοφυλακίδης που ανέστησε το σύνδεσμο ήταν πολύ φίλος μου. Από το ’52 λοιπόν έγραφα στο νησάκι μας. Η αγάπη μου και η λατρεία μου ήταν εκεί στη Τζιά. Έτσι μπόρεσα να αξιοποιήσω το μοναδικό κτήμα που είχε απομείνει από τη γιαγιά μου. Είχε αφήσει μια νοτινή. Ένα κτήμα που πήγαινε ο παππούς μου το χειμώνα με τα ζώα. Εκεί σπέρναν φάβα. Τη γη τη μετράγαν με τα εξάρια. Ωφέλιμος χώρος προς σποράν, όχι βράχους. Μετά από χρόνια το μέτρησα, ήταν δεκά-μισι στρέμματα. Ο παππούς μου πέθανε στα 39 από σκωληκοειδίτιδα. Οι άνθρωποι δεν ξέρανε. Του βάζαν καταπλάσματα. Έσπασε και πέθανε από περιτονίτιδα. Εδέησε μετά από 50 χρόνια να χρησιμοποιήσω εγώ εκείνες τις πέτρες και να κάνω αυτό που δεν πρόλαβε ο παππούς μου, γι’αυτό και το δικό μου σπίτι είναι εξ’ ολοκλήρου καθικιά. Το μισό είναι αρχαικό και το άλλο μισό είναι χωριανό σπίτι. Το είχα κάνει κατά αυτό τον τρόπο. Ούτε αρχιτέκτονες, ούτε μηχανικοί, ούτε άδειες υπήρχαν εκείνη την εποχή. Επί τόπου η πέτρα, λάσπη με νερό από τα καλάμια και άμμο από την θάλασσα. Η άμμος έφτανε τα 5 μέτρα στον Οτζιά. Έφεραν μαούνες μετά την καταστροφή του ’22 και πήραν την άμμο από τον Αι Γιώργη, τον εγύμνωσαν, φανήκαν τα βράχια και χτίσαν όλους τους οικισμούς Δραπετσώνα κλπ, με αυτήν την άμμο.

Με τους γαιδάρους πηγαίναμε μέσα, δεν υπήρχε δρόμος για τη Χώρα. Υπήρχε ένα καΐκι του μπάρμπα Γιώργου, που όταν είχε καλό καιρό έπαιρνε τον κόσμο από το Λιβάδι και όταν ήταν κακός από το Βουρκάρι. Για να γυρίσει κανείς στον Πειραιά ήταν ολόκληρη διαδικασία. Έπρεπε να νυχτωθείς, που να σταθείς….

Ο Οτζιάς είχε οικογένειες, οι περισσότεροι είχαν και δεύτερο σπίτι στη Χώρα. Υπήρχαν δύο μονοπάτια για να βγεις στη Χώρα, το ένα από τους Κοκκίνους και το άλλο πάνω από τους Κοκκίνους, στη περιοχή που βγαίνει στου Μαύρου. Οι Τούντηδες ήταν όλοι από τα Μεσόγια, αρβανίτες, και οι Στέφηδες επίσης. Οι Πιτυχούτηδες ήταν από τη Χίο, από την Πυτιός της Χίου. Ο προπάππους μου ήταν Πιτυχούτης, ήταν πολύ καλός περιβολάρης, γι’ αυτό και όταν φτάσαν πήγαν στο Λιβάδι όπου υπήρχε το μπουνάρ.
Στην περιοχή Μαρτίνο, εκεί πάλι στον Οτζιά, έκανε περιβόλια και γέμισε τη περιοχή με σπουδαίους κήπους με καρποφόρα δέντρα.

Ο Κάλαμος είναι ένας από τους σπουδαίους τόπους που έβγαινε η μίλτος. Τη μίλτο τη χρησιμοποιούσαν για την εφυάλωση των μαύρων αγγείων στην αρχαιότητα. Από τη στιγμή που βρέθηκε στη Τσεχοσλοβακία η άσπρη μίλτος, έχασε η δική μας την αξία της. Έχει βρεθεί και είναι στο αρχαιολογικό μουσείο η συμφωνία για το μονοπώλιο της μίλτου των Κείων. Στον Οτζιά βρήκαν τις στοές, μέσα βρήκαν και μια λίμνη.

Πάνω στον Οτζία η περιοχή λεγόταν Κρυμαία, τι να σημαίνει? Έχει σχέση με την ιστορία της Κρυμαίας ή έγινε κανένας τσακωμός για τα όρια και έγινε της Κρυμαίας. Εκεί παλιά ήταν το κτήμα του Μουζάκη. Ο γερο-Μουζάκης είχε ένα παλαιό σπίτι που ήταν ονομαστό, γιατί υπήρχε ένα τεράστιο κρασάδικο που είχε δύο ντάνες βαρέλια και μποδοχάρι. Δούλευαν πολλοί δικοί μας στα αμπέλια αυτά. Εκεί έβγαινε το μαυρούδι, το ονομαστό Τζιώτικο κρασί, το Μαυρούδι.

Το ’65-70 υπήρχε μόνο ένα τηλέφωνο, στου Κωστή στην περιοχή του Αι Σώστη. Δεν υπήρχε η προοπτική ρεύματος. Εκείνη την εποχή με πήρε ως σύμβουλο ο πατριάρχης Αθηναγόρας και είμαι μέχρι το 2010 όλων των πατριαρχών.

Ο προορισμός μου

Το ήξεραν όλοι ότι άλλος είναι ο προορισμός μου, ήταν να γίνω κληρικός. Ο θεός με φύλαξε.
Ήρθε μια εποχή που ήμουν φοιτητής. Αγάπησα με τζιωτοπούλα. Την πήρα μαζί μου για ένα χρόνο στο Παρίσι, παντρευτήκαμε. Έκανα δυο παλικάρια. Εκείνη είχε τη νοοτροπία να ελευθερωθεί και να τραβήξει το δρόνο της., Χωρίσαμε.
Όταν αποκατέστησα τα παιδιά,μου τους είπα ή θα γυρίσω πίσω στον προορισμό μου ή θα βρεθεί άνθρωπος να κάνω καινούργια οικογένεια. Το άκουσαν κάποιοι φίλοι και πριν 25 χρόνια μου γνώρισαν τη γυναίκα μου την Ηρώ. Πάλι Τζιώτισα. Έτσι γαλήνεψα και μπόρεσα να δουλέψω. Εγώ αντιπροσωπεύω το πατριαρχείο στην Ελλάδα. Γράφω, γράφω, ιστορικός στην πραγματικότητα είμαι. Δε φτάνει ο χρόνος της ζωής για να καταθέσω αυτά που ξέρω.

Φάρμακα για τον κοκίτη, πρώτον, μαξιλάρια με φύκια μαύρα, κάνουν και στρώματα για το καλοκαίρι. Επίσης, στα μπαρμπούνια με τα μουστάκια επάνω είναι κάποιες ψείρες, αυτές λοιπόν, της πιάνουν και τις κάνουν σκόνη.
Για κρυολογήματα, τα πίτουρα τα ζέσταιναν στο τηγάνι και τα έβαζαν σε μια μαξιλαροθήκη και μετά το βάζαν πάνω στο στήθος.

Σπουδαίοι ναοί είναι ο άγιος Βαρθολομιός, είναι εκκλησία καθολική. Οι Βαρθολομιοί, η οικογένεια, είχαν την επιτροπεία του μετοχιού της Πάτμου. Επίσης, έχουμε ακόμη μια καθολική εκκλησία, των αγίων Ταξιαρχών στη Χώρα. Οι άγιοι Απόστολοι είναι σπουδαίος βυζαντινός ναός με υπέροχα πορτρέτα, σπουδαίου ζωγράφου του 13ου αιώνα. Ο πύργος της Αγίας Μαρίνας ήταν εν ενεργεία μέχρι τον Όθωνα. Ο ίδιος ανέβηκε πάνω και έχει την υπογραφή του.

Ήμουν δάσκαλος στο Παρίσι του Αλέξανδρου Ωνάση, όταν εκείνος ήταν 7-8 ετών για δύο χρόνια. Πήγαινα στο σπίτι του. Έχω φωτογραφίες που του έχω και με έχει βγάλει.

Στην Ανθούσα έχω ένα μετόχι, το πατριαρχικό μετόχι, που έχω πει να μεταφερθούν εκεί πέρα όλα τα αρχεία μου.

Πάντα έλεγα μη σκορπίζεστε, μη διαλύεστε, είμαστε λίγοι. Μας κατέστρεψε η πολιτική διαίρεση.